OPNA BRÉF

apríl 2024

Kæri Dr. Tedros, framkvæmdastjóri Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
Kæru stjórnarformenn Dr. Asiri og Dr. Bloomfield hjá WGIHR,
Kæru formenn Dr. Matsoso og herra Driece hjá INB,
Kæru landsfulltrúar viðkomandi vinnuhópa,

Bæði vinnuhópurinn um breytingar á alþjóðlegu heilbrigðisreglugerðinni (2005) (WGIHR) og alþjóðlega samninganefndin (INB) sem semja um heimsfaraldurssamninginn fengu umboð til að skila ákveðnu lagalegu orðalagi markvissra breytinga á alþjóðaheilbrigðisreglugerðinni (IHR) sem og heimsfaraldurssamningsins til 77. Alþjóðaheilbrigðisþingsins (WHA), sem fram fer í lok maí 2024. Þessum ferlum hefur verið hrundið í gegn í flýti til að „fanga augnablik eftir COVID-19“, þrátt fyrir vísbendingar um að takmörkuð hætta sé á að annar heimsfaraldur eigi sér stað til skamms til meðallangs tíma. Það er með öðrum orðum tími til að koma þessum ráðstöfunum í lag.

Samt, vegna hraðans sem þessi ferli hafa átt sér stað, hóta bæði samningaferlinu að skila ólögmætum stefnum með því að brjóta í bága við markmiðin og meginreglurnar um jöfnuð og yfirvegun sem lýst er yfir að sé vernduð í gegnum heimsfaraldurslöggjöfina á vegum WHO . Þar af leiðandi verður að aflétta og framlengja pólitískt settan frest til samþykktar á 77. WHA til að tryggja lögmæti og gagnsæi ferlanna, skýra tengslin milli breyttra IHR og nýja heimsfaraldurssamningsins og tryggja sanngjarna og lýðræðislega niðurstöðu.

Það að WGIHR sé ekki í samræmi við IHR útilokar löglega ættleiðingu á 77. WHA

Samþykkt allra breytinga á IHR á 77. WHA er ekki lengur hægt að ná fram með löglegum hætti. Eins og er heldur WGIHR áfram að semja um breytingartillögurnar, með það að markmiði að leggja lokahönd á pakkann af breytingatillögum á 8. fundi sínum sem fyrirhugaður er 22. – 26. apríl sem síðan á að leggja fyrir 77. WHA. Þessi vinnubrögð eru ólögleg. Það brýtur í bága við 55. gr.

„Forstjórinn skal senda öllum aðildarríkjum texta hvers kyns breytingartillögu að minnsta kosti fjórum mánuðum fyrir heilbrigðisþingið þar sem lagt er til að hún verði tekin fyrir.“

Frestur forstjórans til að dreifa pakkanum af fyrirhuguðum breytingum á IHR til aðildarríkjanna með lögmætum hætti fyrir 77. WHA er liðinn 27. janúar 2024.

Enn sem komið er hefur framkvæmdastjórinn ekki tilkynnt ríkjunum neinar breytingar. IHR er marghliða sáttmáli sem bindur bæði ríki sem fullgiltu IHR og WHO, þar á meðal undirdeildir (1) WHA eins og WGIHR. Þeir verða að hlíta bindandi málsmeðferðarreglum 2. mgr. 55. gr. IHR og geta ekki frestað þessum reglum að geðþótta.

Í opinberri vefútsendingu 2. október 2023 var málinu vísað til aðallögfræðings Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar, Dr Steven Solomon, sem útskýrði að þar sem breytingartillögurnar koma frá undirdeild WHA, gerði fjögurra mánaða krafan í 2. mgr. 55. gr. gilda ekki. Hins vegar lítur álit hans fram hjá þeirri staðreynd að 2. mgr. 55. gr. gerir ekki greinarmun á því hvaða ríki, hópur ríkja eða tiltekinn hluti WHA leggur til breytingarnar. Ennfremur, í verkefnaskilmálum (6. mgr.) IHR endurskoðunarnefndarinnar (2022) var tímalínan í starfi WGIHR sett á „janúar 2024: WGIHR leggur lokapakkann sinn af breytingatillögum til framkvæmdastjórans sem mun koma þeim á framfæri við öll aðildarríkin í samræmi við 2. mgr. 55. gr. til umfjöllunar á sjötugasta og sjöunda Alþjóðaheilbrigðisþinginu.“ Ef WGIHR og WHO brjóta markvisst gegn IHR, er réttarríkið sannarlega grafið undan, sem hugsanlega hefur í för með sér alþjóðlega ábyrgð á stofnuninni og/eða einstaklingum í forsvari.

Óaðskiljanleg ferli IHR og nýs heimsfaraldurssáttmála

Fyrirliggjandi drög að WGIHR og INB gefa til kynna að tvö ferli WGIHR og INB geti ekki staðið sjálfstætt en eru óaðskiljanleg frá hvor öðrum. Sérstaklega er ekki hægt að samþykkja nýju drögin að heimsfaraldurssamningi áður en IHR er endurskoðað vegna þess að það þarf að byggja á endurskoðuðu skipulagi, efnislegu umfangi og stofnunum IHR (sérstaklega með hliðsjón af orðalagi um kjarnasvið IHR sem nú er í samningatexta 7. mars 2024 á heimsfaraldurssamningsins). Truflanir áskoranir eins og umtalsverð skörun ratione materiae, valdsvið og tengsl milli nýstofnaðra sáttmálastofnana og á móti aðildarríkjum, svo og langtíma fjárhagsleg áhrif á heilbrigðisfjárlög, o.s.frv. – krefjast nákvæmra skýringa áður en samþykkt er.

Jafnrétti og lýðræðislegt lögmæti

Að virða málsmeðferðarskyldur samkvæmt IHR og gera sambandið milli hins breytta IHR og nýja heimsfaraldurssamningsins óljóst grefur ekki aðeins undan alþjóðaréttarreglunni heldur rýfur það einnig anda 2. mgr. 55. gr. IHR (2005), sem tryggir aðildarríkjum. fjórir mánuðir til að endurskoða breytingar á IHR til að efla lýðræðislegt lögmæti, málsmeðferðarréttlæti og tryggja betur sanngjarna niðurstöðu.

Ríki þurfa að minnsta kosti fjóra mánuði til að ígrunda rækilega afleiðingar fyrirhugaðra breytinga á innlenda stjórnskipunarlög og fjárhagslega getu þeirra. Þeir verða að leita eftir pólitísku og/eða þinglegu samþykki áður en viðkomandi ályktanir eru samþykktar hjá WHA. Þetta á sérstaklega við í ljósi einstakrar lagalegrar stöðu samþykktra breytinga á IHR sem öðlast sjálfkrafa gildi nema aðildarríki segi sig virkan úr starfi innan mjög stutts tímaramma, 10 mánaða (2).

Jöfnuður segir WHO vera kjarninn í viðbúnaðar- og viðbragðsáætlun heimsfaraldurs. Mörg lág- og millitekjulönd hafa ekki fulltrúa og sérfræðinga viðstadda í Genf meðan á öllu samhliða samningaferlinu stendur, fulltrúar þeirra ræða málin á minna kunnuglegum tungumálum og/eða verða að treysta á diplómatíska hópa/svæðafulltrúa. Þetta leiðir til ójöfnuðar í getu til að taka fullan þátt í samningaferlinu innan WGIHR og INB sem þróar heimsfaraldurssamninginn. Ríkari lönd hafa meiri getu til að leggja inn í drög og meira fjármagn til að endurskoða afleiðingar þeirra. Þessi augljóslega ósanngjarna samningaferli eru í andstöðu við anda og yfirlýstan ásetning alls ferlisins. Til að tryggja jafnræði, gagnsæi og sanngirni þarf nægan tíma til að ræða og íhuga hvað er ætlað að vera lagalega bindandi samningar.

Verulega ýkt brýn krafa

Þó að sumir hafi haldið því fram að brýnt að þróa ný tæki til meðferðar á heimsfaraldri sé réttlætanlegt með aukinni hættu og álagi af slíkum smitsjúkdómum, hefur nýlega verið sýnt fram á að þetta sé verulega ýkt fullyrðing . Sönnunargrundvöllurinn sem WHO hefur reitt sig á, og samstarfsstofnanir þar á meðal Alþjóðabankinn og G20, sýna að hættan á náttúrulegum uppkomum er ekki að aukast eins og er og heildarbyrðin er líklega að minnka. Þetta bendir til þess að núverandi fyrirkomulag virki örugglega tiltölulega skilvirkt og þarf að skoða breytingar vandlega, án óeðlilegrar brýndar, í ljósi þess hve ógnin er ólík og forgangsröðun lýðheilsu í samkeppni í aðildarríkjum WHO.

Áfrýjað um að samþykkja ekki IHR breytingarnar eða heimsfaraldurssamninginn á 77. WHA

Vinnuhóparnir tveir eru beðnir um að fylgja meginreglum og leiðbeiningum Sameinuðu þjóðanna fyrir alþjóðlegar samningaviðræður, UN A/RES/53/101, og að stunda samningaviðræður í anda góðrar trúar og „reyna að viðhalda uppbyggilegu andrúmslofti meðan á samningaviðræðum stendur og forðast hvers kyns háttsemi sem gæti grafið undan samningaviðræðunum og framgangi þeirra.“ Skynsamleg tímalína án pólitísks þrýstings um niðurstöður mun vernda núverandi lagasetningarferli frá því að hrynja og koma í veg fyrir hugsanlega pólitíska brotthvarf, eins og raun ber vitni í tilviki Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um rannsóknir og þróun (R&D) sáttmálann.

Ein af upphaflegu ástæðum þess að hefja breytingarferli á IHR (2005) var yfirlýstar áhyggjur Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar af því að ríki uppfylltu ekki skyldur sínar samkvæmt IHR meðan á Covid-19 lýðheilsuneyðarástandinu af alþjóðlegum áhyggjum stóð. Þar sem þeir hafa ekki staðið við 4 mánaða endurskoðunartímabilið sýna WHO og WGIHR sjálfir opinskátt tillitsleysi sitt við lagalega bindandi skyldur sínar samkvæmt IHR. Ályktun með breytingatillögum á IHR til samþykktar á 77. WHA er ekki lengur hægt að leggja fram með lögmætum hætti. Þar af leiðandi þarf einnig að tefja heimsfaraldurssamninginn þar sem báðir ferlar eru háðir innbyrðis.

Þetta er brýn ákall til Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar og aðildarríkja hennar um að standa vörð um réttarríkið og málsmeðferð og jöfnuð í niðurstöðum með því að leyfa sanngjarnt innlegg og ígrundun. Til þess þarf að aflétta og lengja frestinn, þannig að möguleiki er á framtíðarsannari lagalegum arkitektúr fyrir forvarnir gegn heimsfaraldri, viðbúnaði og viðbrögðum í samræmi við alþjóðalög og staðlaðar skuldbindingar þeirra.

Virðingarfyllst þinn.